پیش از اجلاس سران اوپک برخی منابع خبری کشورهای مصرف‌کننده نفت، شرایط را به گونه‌ای ترسیم می‌کردند که افکار عمومی در کشورهای مصرف‌کننده امیدوارانه به سومین اجلاس سران در عربستان سعودی و تصمیم آن برای کاهش قیمت‌ها چشم بدوزند.
به اعتقاد بسیاری از کار شناسان و حتی نهاد‌هایی مانند سازمان بین‌المللی انرژی که نماینده کشورهای بزرگ مصرف‌کننده نفت است، افزایش امروز قیمت نفت ناشی از برهم خوردن ساختار بازار نفت و نگرانی از تقاضای آینده است.
اگر این تحلیل‌ها و ابراز نگرانی‌ها مورد توجه قرار گیرد اوپک هیچ اقدام مؤثری در مورد آن نمی‌تواند انجام دهد و به‌نظر می‌رسد آنچه در بازار در حال تحقق است روندی طبیعی برای تنظیم بازار نفت با تقاضای آینده است که موجب نگرانی کشورهای بزرگ مصرف‌کننده شده است.
افزایش قیمت نفت و تداوم آن که به گفته بسیاری از منابع کارشناسی حداقل تا 5 سال آینده ادامه خواهدیافت، عاملی برای تنظیم عرضه و تقاضا در آینده است.
در واقع نگرانی‌هایی که از ورود غول‌های نوظهور اقتصادی به بازار انرژی پیش آمده موجب بروز نگرانی از تقاضای آینده نفت شده است. از میان این کشورها، چین و هند از جمله کشورهایی هستند که ساختار این بازار را به شدت تحت‌تأثیر قرار‌داده‌اند.
این آثار موجب شده که در دو سال اخیر قیمت‌های نفت از رشد غیرمنتظره و بی‌سابقه‌ای برخوردار شود.
ولی باید تأکید کرد این رشد طبیعی و عادی است و موجب خواهد شد تقاضای آینده تنظیم شود و مصرف غیرمنطقی و لجام گسیخته در کشورهای نوظهور اقتصادی از جمله چین و هند که اغلب انرژی را به صورت یارانه‌ای مصرف می‌کنند تنظیم شود.
قیمت‌های بالا علاوه بر اصلاح نظام یارانه‌ای، موجب می‌شود این کشورها با به کارگیری روش‌های صرفه‌‌‌‌جویانه و فناوری‌های جدید وارد بازار انرژی شوند.
با این پیش فرض، به‌نظر نمی‌رسد که اگر اوپک برای کاهش قیمت نفت اقدامی انجام دهد، بر عوامل افزایش قیمت نفت تأثیری داشته باشد.
به این ترتیب، تبلیغات منابع غربی و درخواست‌های مقامات این کشورها پیش از آغاز اجلاس سران، از جمله وزیر انرژی آمریکا برای افزایش تولید اوپک تنها نمایشی و با هدف تأثیر گذاشتن بر افکار عمومی داخلی و کاهش نگرانی‌ها از افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی در کشورهای یادشده به سطح‌های بی‌سابقه است.
در گردهمایی که پیش از اجلاس اوپک برگزار شد و کارشناسان گوناگون اقتصادی در آن حاضر بودند و برخی نیز مقالاتی ارائه کردند همه بر طبیعی بودن سیر قیمت‌ها تأکید داشتند و براین امر که اقتصاد جهان باید خودرا با این شرایط تطبیق دهد و با نفت ارزان خداحافظی کند، اشاره داشتند.
قیمت‌های بالای نفت طبیعی است
برای نمونه در نشست جانبی اجلاس سران که تحت عنوان اوپک و اقتصاد جهانی در سطح وزیران نفت و مقامات اقتصادی کشورهای عضو به ریاست دکتر محمدحسین عادلی سفیر سابق کشورمان در لندن برگزار شد، تاتسو ماسودا، استاد دانشگاه و معاون سابق شرکت ملی نفت ژاپن در سخنانی گفت: امروزه پیچیدگی‌های بازارهای بین‌المللی انرژی و نفت از کنترل انسان خارج شده است.
وی تصریح کرد: افزایش قیمت نفت باعث شده تا کشورهای تولید‌کننده و مصرف‌کننده به فکر سرمایه‌گذاری‌های کلان در این بخش و اقتصادی پایدار بدون اتکا به نفت باشند.
معاون سابق شرکت ملی نفت ژاپن همچنین خاطرنشان کرد: بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که ذخایر نفت این ماده ارزشمند بسیار محدود است، لذا باید با هدف تأمین رفاه بشریت از آن استفاده شود.
وی همچنین تأکید کرد: وقت آن رسیده که قیمت‌های بالای نفت را قبول کنیم به‌دلیل اینکه این مسئله بر خلاف بسیاری از دیدگاه‌ها به نفع اقتصاد جهانی است.
در این همایش غلامحسین نوذری وزیر نفت کشورمان نیز سخنرانی و نظرات خود را تحت عنوان انرژی و توسعه پایدار ارائه کرد. وی در سخنان خود نقش انرژی در توسعه و رشد اقتصادی را غیرقابل انکار عنوان کرد.
وی در ادامه بر ضرورت بهره برداری بهینه از انرژی و توسعه پایدار تأکید کرد و اقداماتی که در این زمینه در کشورمان برای اصلاح روند مصرف و صرفه جویی انجام شده است برشمرد.
گردهمایی سران اوپک در مدت زمان برگزاری خود در واقع به بررسی مسائل کارشناسی پرداخت و در پایان نیز بر مسائلی راهبردی تأکید کرد که آثار آن در دراز مدت در بازار و بخش انرژی نمایان خواهد شد.
در بیانیه پایانی بر ثبات بازار نفت و تعهد این سازمان بر تأمین تقاضای بازار تأکید و با ابراز نگرانی از تغییر آب‌‌‌‌‌و‌هوا بر ضرورت توجه به برنامه‌های حفظ محیط‌زیست تأکید شد.
در این بیانیه همچنین کشورهای عضو اوپک تضمین کرده‌اند که نفت را به موقع و به میزان لازم و مورد‌نیاز بازار، تامین کنند. در این بیانیه همچنین بر اهمیت صلح و ثبات جهانی برای صنعت نفت تأکید شده است.
نفت و سیاست
هر تصمیم کلان کشورهای صادر‌کننده نفت با هر هدفی اتخاذ شود بی‌شک بر مسائل سیاسی تأثیر می‌گذارد و نمی‌توان انتظار داشت که تصمیم‌های سازمانی مانند اوپک و تحولات جاری کشورهای عضو این سازمان به لحاظ تأثیر فراوانی که در اقتصاد جهان می‌گذارد در سیاست تأثیری نداشته باشد.
از این‌رو باید به نگرانی‌هایی که در این زمینه وجود دارد توجه کرد. در این زمینه هشدارهای هوگوچاوز رئیس‌جمهوری ونزوئلا در مورد ابراز نگرانی از تحولات احتمالی ناشی از بروز جنگ در منطقه خلیج فارس و هشدار وی در مورد حمله آمریکا به ایران و تأثیر آن بر قیمت نفت قابل توجه است.
وی در سخنان خود در اجلاس تأکید کرد که قیمت نفت درصورت بروز جنگ در منطقه به بیش از 200 دلار خواهد رسید.
این هشدار به شکل دیگری در اظهارات دیگر اعضای سازمان از جمله ملک عبدالله نیز قابل اشاره است که نسبت به بروز جنگ جدید در منطقه هشدار داده است.
هوگو چاوز، رئیس جمهوری ونزوئلا پیش از پرواز به ریاض برای شرکت در نشست اوپک بر این نکته تأکید کرده بود که اوپک باید اهمیت سیاسی خود را در سال‌های دهه 70 میلادی باز یابد.
اگرچه برخی منابع خبری از اختلاف ناشی از تلاش چاوز یا ایران برای سیاسی کردن تصمیمات اوپک سخن گفته‌اند ولی همه اعضاء این سازمان به حفظ منافع خود و اوپک می‌اندیشند و اختلاف عمده‌ای در مورد نظرات اعضاء وجود ندارد.
پیشنهادهای ایران به اوپک
در سومین اجلاس سران اوپک، جمهوری اسلامی ایران 11 پیشنهاد به این اجلاس ارائه کرد که هرکدام برخی یا همه نگرانی‌های اعضای این سازمان است.
این پیشنهاد‌ها اگرچه از سوی برخی منابع غربی سیاسی تلقی شده، ولی منشأ اقتصادی داشته و با توجه به اهمیت و نقش انرژی در توسعه و رفاه اتباع کشورها ارائه شده‌است.
خلاصه‌ای از پیشنهادهای تدوین شده به این قرار است:
1 - برنامه‌ریزی جامع برای تولید و مصرف توسط اعضای اوپک و اجرای آن با هماهنگی دیگر صادر‌کنندگان.
2 - برنامه هماهنگ صیانت از ذخایر توسط اوپک تهیه و تبادل تجربیات اعضا.
3 - کنترل تولید و عرضه برای حفظ منابع نفتی و نابودی ذخایر انرژی.
4 - ترکیبی از ارزهای معتبر یا ارز جدیدی به‌جای دلار مبنای معاملات نفتی قرار گیرد.
5 - اوپک ،بورس نفت جدیدی را شکل دهد که در خدمت اهداف انسانی و منافع ملی آنان باشد.
6 - تبدیل ذخایر ارزی اعضاء به ارزهای معتبر دیگری برای مقابله با تبعات سقوط دلار.
7 - طراحی سازوکار پولی و مالی مناسبی با مشارکت و سرمایه گذاری و تاسیس بانک اوپک برای صیانت از ذخایر ارزی اعضا.
8 - پیگیری جدی و مشورت با کشورهای صادر‌کننده غیراوپک تا رسیدن به یک برنامه کاری مشترک.
9 - اتخاذ راهبردی واحد برای حفظ محیط زیست ومتنوع سازی منابع انرژی به‌عنوان یک مصلحت جهانی.
10 - تقویت صندوق اوپک و تهیه برنامه راهبردی حمایت از کشورهای فقیری که از نوسان‌قیمت نفت زیان می‌بینند.
11 - برگزاری نشست سران اوپک به‌طور منظم هر 2 یا 3 سال یکبار.
